Deze toekomst is voorbij, op naar de volgende

Futures, zo heet deze bijlage. Een contradictio in terminis, want er is maar één toekomst, die zich slechts dag voor dag aan ons openbaart. We zijn uiteindelijk allemaal tijdreizigers, al gaat dat maar in één richting. Daarbij denken we voortdurend na over wat ons straks wacht, en denken we bewust of onbewust in scenario’s, ook al zal geen daarvan precies zo uitkomen. Toch gebruiken we die futures om onze handelingen vandaag op af te stemmen. Wat we doen, beïnvloedt dus onze toekomst, maar het omgekeerde is eveneens waar.

Vandaag aarzelen we meer dan gewoonlijk in die handelingen, en denken we meer dan anders na over de toekomst. Burgers vragen zich af hoe diep de crisis zal zijn, en zouden graag weten of ze binnen pakweg een jaar nog hun baan hebben. Bedrijven proberen in te schatten wat de anderhalvemetersamenleving voor hun verdienmodel betekent, en wat ze moeten

veranderen om daar later maximaal in te gedijen. We hebben allemaal een grote interesse in de toekomst, merkte Woody Allen ooit op. ‘Het is immers daar dat we de rest van ons leven zullen doorbrengen.’ Nu is er altijd al een grote behoefte geweest aan zieners, zij die de toekomst beter kunnen inschatten dan anderen. De Grieken hadden hun orakels, de Romeinen deden een beroep op een haruspex om de toekomst af te leiden uit de ingewanden van offerdieren. Nostradamus

had visioenen die helemaal tot het jaar 3797 reikten. ‘Visioen’ staat nooit boven aan de soms gortdroge notities die dagelijks binnenstromen op een zakenkrant, vaak van bankanalisten. Hier heten ze ‘outlooks’, zoals voorspellingen van de diepte van de recessie, de kracht van het herstel en wat deze pandemie zal betekenen voor de globalisering. Met percentages, veel percentages, want de toekomst laat zich bij deze zieners modelleren in cijfers na de komma.

FUTUROLOGEN

Dat om maar te zeggen dat ook dit tijdperk mensen heeft die zich een beter beeld kunnen vormen van hoe de toekomst eruit zal zien, of pretenderen dat te kunnen. Futurologen, heten die. Er zijn geen specifieke opleidingen voor, geen examens, beroepsverenigingen of ethische codes. Iedereen kan dus businesscards uitdelen met daarop ‘futurist’, ‘futuroloog’ of ‘trendwatcher’

zonder op veel bezwaren te stuiten, zegt Tessa Cramer. ‘Het zijn mensen die zich bezighouden met het systematisch verkennen van mogelijke toekomsten, met het oog op besluitvorming.’ In die zin kunnen zelfs journalisten futurologen zijn. Het staat in elk geval niet op míjn kaartje. Cramer promoveerde vorige maand aan de Universiteit Maastricht op een proefschrift over haar ‘vakgenoten’, de futurologen. Het probleem met het verleden is dat het zijn klauwen kan zetten in je denken, zegt ze. ‘Daarom zijn kinderen per definitie goede futuristen. Ze hebben veel verbeeldingskracht, worden niet gehinderd door de gedachte dat een auto op de grond moet rijden. Die kan best vliegen. Het is een talent dat we gemakkelijk verliezen als we ouder worden.’ Die gebaande paden laten zich misschien nog het best illustreren door wat de legendarische autopionier Henry Ford ooit zei: ‘Als ik aan mijn klanten had gevraagd wat ze wilden, dan hadden ze gezegd: een sneller paard.’ Een goede futurist moet niet alleen de zeitgeist goed aanvoelen, maar ook op

een systematische en rationele manier te werk gaan, zegt Cramer, die moet lachen om mijn verwarring. De toekomst is toch geen Excelsheet? ‘Natuurlijk niet! Het gaat niet om kijken ín de toekomst, maar náár de toekomst.’ Dat is een wereld van verschil, benadrukt ze. ‘Er is niet één enkele, voorspelbare toekomst die al vastligt. Futuristen helpen anderen begrijpen wat er onder bepaalde voorwaarden kan gebeuren, en hoe het anders kan lopen als die voorwaarden veranderen.’ Wij zijn geen mystieke profeten, wil ze maar zeggen. Eerder paradijsvogels, intuïtieve beestjes, die niet saai en voorspelbaar in een rechte lijn van A naar B vliegen en zo de wereld op een andere manier beschouwen. Niet meteen het beeld dat ik van bankanalisten heb, maar goed.

Bron: FD.nl